Historia Sanktuarium

Początki tego miejsca sięgają 1600 roku, kiedy wojewoda krakowski i starosta lanckoroński Mikołaj Zebrzydowski zlecił i ufundował wybudowanie kaplicy Ukrzyżowania Pana Jezusa, wzorowanej na jerozolimskiej kaplicy Świętego Krzyża. Niedługo później wzniesiono kaplicę Grobu Chrystusa i niewielki klasztor z kościołem zaprojektowany przez Jana Marię Bernardoniego i Pawła Baudartha. Kilka lat później Mikołaj Zebrzydowski postanowił ufundować stacje Męki Pańskiej i rozmieścić je na wzór jerozolimski. Kolejni właściciele dóbr – najpierw Zebrzydowscy, później Czartoryscy, dobudowywali kolejne kaplice lub rozbudowywali już istniejące – w ten sposób powstał zespół architektoniczny i krajobrazowy. Nie ulega wątpliwości, że to miejsce z ponad 400-letnią tradycją zasługuje na szczególne traktowanie. Kalwaria Zebrzydowska stała się wzorem dla innych polskich kalwarii i stanowi najdoskonalszy przykład przeniesienia dróg modlitewnych i układu urbanistycznego Jerozolimy. 

Kalwaria Zebrzydowska stanowi wyjątkowy zabytek kultury, w którym krajobraz przyrodniczy wykorzystano jako otoczenie dla symbolicznego przedstawienia w postaci kaplic i dróg poszczególnych stacji Męki Chrystusa i życia jego matki – Maryi. Wspomniane drogi i kaplice są elementem dziedzictwa krajobrazu, który jest tutaj powiązany z ważnymi ideami i posiada wartości symboliczne. Kalwaryjski krajobraz to efekt działalności natury i wielu pokoleń ludzi, którzy współtworzyli i nadal współtworzą to miejsce. Do Klasztoru przynależą także zabytkowe budynki tuż przy Bazylice, również wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Po II Wojnie Światowej budynki przeszły na własność państwa i pełniły funkcję mieszkań dla ubogich rodzin. Do Klasztoru zabudowania powróciły w 1992 r. (w praktyce 19 lat później), ale ze względu na bardzo zły stan techniczny konieczne było całkowite wyłącznie budynków z użytkowania. 

Informacje na podstawie Studium Wykonalności projektu Dziedzictwo Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej na szlaku UNESCO.